Gazprom: Totalna Strategia Część 1
Gazprom reprezentuje
ponad 5% PKB Rosji,
8% produkcji przemysłowej,
15% wpływów walutowych i
ponad 20% wpływów podatkowych Rosji.
Gazprom posiada 90% zasobów gazu Rosji i jest
największym producentem gazu ziemnego oraz właścicielem najważniejszych sieci przesyłowych gazu. Jest
jedynym i wyłącznym eksporterem gazu, a po decyzji Dumy w dniu 5 lipca 2006 roku nie tylko de facto, ale również de iure.
Gazprom, największa spółka Rosji, odgrywa kluczową rolę w generowaniu wartości dla rosyjskiej gospodarki, polityki wewnętrznej i zagranicznej. W ostatnich latach jego funkcja generatora dla gospodarki Rosji wykraczała poza płacenie podatków (od wydobycia, eksportowego i dochodowego). Polegała również na dostarczaniu gazu odbiorcom krajowym – przemysłowym, komunalnym i indywidualnym – po cenach znacznie niższych od progu opłacalności (BEP), a obecnie poniżej cen alternatywnych nośników energii. Dostarczanie gazu do krajów WNP po cenach niższych niż dla innych odbiorców zagranicznych, ustalanych według niejasnych kryteriów, uwzględniających korzyści ekonomiczne Gazpromu i polityczne Rosji, stanowi ważny instrument rosyjskiej geopolityki.
Ceny gazu a wpływy polityczne Rosji
Uwaga: Formuły cenowe i ceny gazu sprzedawanego przez Gazprom wciąż są skorelowane z podatnością na wpływy polityczne Rosji. Im większe te wpływy, tym niższa cena gazu. Dyskonto w stosunku do tzw. ceny rynkowej maleje wraz z rozszerzaniem się obszaru suwerenności politycznej. W kontekście cen gazu dla różnych odbiorców, interesy Gazpromu i Rosji nie zawsze są zbieżne.
Dostarczanie taniego gazu odbiorcom krajowym, przy zachowaniu niemal stałej struktury sprzedaży ilościowej gazu, powoduje spadek udziału przychodów ze sprzedaży gazu w Rosji. Jednocześnie rośnie udział przychodów z krajów postsowieckich i Unii Europejskiej. Taka sytuacja odsuwa w czasie konieczność restrukturyzacji całej, nieefektywnej energetycznie, rosyjskiej gospodarki.
Warto zauważyć, że zbyt gwałtowne podwyżki cen gazu na regulowanym rynku krajowym wymagałyby ogromnych wysiłków i poświęceń, potencjalnie prowadząc do niezadowolenia społecznego i spadku popularności władz. Utrzymanie władzy przez obecną ekipę w długoterminowej perspektywie pozostaje priorytetem. Kreml zdaje się balansować pomiędzy wzmacnianiem systemu polityczno-gospodarczego a reformowaniem gospodarki i restrukturyzacją nieefektywnych gałęzi przemysłu. Te działania powinny w efekcie przynieść oszczędności energii, ropy i gazu. Z kolei Gazprom wydaje się lawirować między dostarczaniem korzyści (w szerokim rozumieniu) władzy centralnej, a dążeniem do maksymalizacji wartości spółki. Realizacja tego drugiego celu wymagałaby jednak wprowadzenia mechanizmów rynkowych, w tym konkurencji pomiędzy nośnikami energii.
| Czynniki Polityczne | Poziom Wpływu | Przykładowy Efekt na Cenę |
|---|---|---|
| Stabilność polityczna w regionie | Wysoki | Spadek ceny gazu o 5% |
| Umowy bilateralne | Średni | Negocjowane rabaty do 10% |
| Konflikty międzynarodowe | Wysoki | Wzrost ceny gazu o 15% |
Pozycja Gazpromu w Rosji oraz jego rozległe relacje korporacyjne i międzynarodowe z odbiorcami gazu w wielu krajach są często wykorzystywane przez Kreml do realizacji celów politycznych. Jednak ta „broń” może okazać się obosieczna i w przyszłości przysporzyć problemów Gazpromowi, ponieważ jego klienci i kontrahenci z innych krajów mają własne interesy, historię i ambicje. Dotyczy to szczególnie krajów Europy Środkowej i Azji Centralnej, choć budowanie pełnego zaufania w relacjach z Japonią i Chinami również nie jest dla Rosjan łatwe.
„Wykorzystanie pozycji Gazpromu jako narzędzia politycznego niesie ze sobą ryzyko długoterminowych konsekwencji dla relacji międzynarodowych i stabilności rynku gazu.”
Specjalne traktowanie Gazpromu przez Kreml
Należy podkreślić, że inwestowanie przez Gazprom w gospodarkę kraju przynosi korzyści. Władze Rosji rewanżują się Gazpromowi specjalnym traktowaniem. Kreml zapewnia tej korporacji wyjątkowe miejsce w strategii i polityce Rosji, tworząc odpowiednie regulacje prawne, udzielając „wsparcia operacyjnego” i otwierając dostęp do głównych zasobów gazu i ropy, wcześniej należących do innych podmiotów prywatnych lub państwowych. Dzieje się to poprzez umożliwienie zakupu aktywów po korzystnych cenach, często poniżej wartości rynkowej.
Do realizacji swoich celów, władza wykorzystuje bogaty arsenał środków zgromadzonych w Rosji przez lata. Gazprom jest dla Kremla niezwykle ważny – stanowi fundament bogactwa państwa i narzędzie umacniania pozycji Rosji na arenie międzynarodowej.
Prognozy dla Rosji i Gazpromu w globalnym układzie sił
Według długoterminowych prognoz specjalistów z GS i PwC, do 2050 roku w globalnym układzie sił gospodarczych nastąpią znaczące zmiany.
Główne wnioski z prognoz PKB do 2050 r. przygotowanych przez GS:
-
W trzeciej dekadzie XXI wieku PKB Rosji przewyższy PKB Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch.
-
W czwartej dekadzie XXI wieku grupa BRIC (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny) stanie się silniejsza od grupy G6.
-
Na przełomie czwartej i piątej dekady XXI wieku PKB Chin będzie wyższy od PKB USA.
-
Głównymi czynnikami wzrostu będą polityki krajów i instytucje wspierające rozwój.
-
Największe obecnie gospodarki (PKB) niekoniecznie będą najbogatsze (per capita).
-
Rosja, Meksyk i Wenezuela najwięcej skorzystają na wzroście cen ropy.
Należy pamiętać, że prognoza GS z października 2003 r. nie mogła przewidzieć gwałtownego wzrostu cen ropy z 25 USD/boe do obecnych 75 USD/boe i jego wpływu na gospodarki krajów G7 (negatywnego) i Rosji (pozytywnego).
Prognozy PwC wskazują, że czołowe gospodarki wschodzące grupy E7 (Chiny, Indie, Brazylia, Rosja, Indonezja, Meksyk i Turcja) do 2050 roku będą większe o około 25% od grupy G7, mierzone PKB w USD według rynkowych kursów wymiany, i o około 75% większe, mierzone wskaźnikiem PPP (purchasing power parities). Rosnące zużycie energii będzie napędzać najszybciej rozwijające się gospodarki Chin, Indii i Brazylii. Inwestorzy na rynkach kapitałowych, przewidując obecny i przyszły wzrost tych gospodarek, zwiększą ich udział w portfelach inwestycyjnych, co wzmocni i przyspieszy ich wzrost ekonomiczny.
| Gospodarka | Udział gazu w bilansie energetycznym | |
|---|---|---|
| Obecnie (ok.) | Prognoza wzrostu | |
| Chiny | 10% | Wysoki |
| Indie | 10% | Wysoki |
| Brazylia | 10% | Wysoki |
Obecnie gospodarki te charakteryzują się niskim udziałem gazu w bilansie energetycznym (około 10%) i kilkunastoprocentowym rocznym wzrostem zużycia gazu. Prognozy przewidują, że gospodarki te utrzymają najwyższy wskaźnik wzrostu konsumpcji gazu w ciągu najbliższych 15 lat.
Inne długoterminowe prognozy banków inwestycyjnych zakładają rosnący udział gazu w globalnym bilansie energetycznym. Do 2020 roku udział gazu wzrośnie z 24% do 34% (średnio rocznie o 3-3,8%) i zrówna się z udziałem ropy, którego udział będzie spadał (średnio rocznie o 1,5-2%).
Rynek surowców energetycznych w XXI wieku
Współczesna gospodarka staje się coraz bardziej uzależniona od surowców energetycznych, takich jak ropa i gaz. Większość zasobów tych surowców skoncentrowana jest w rejonach świata o ograniczonej wolności gospodarczej lub niestabilności politycznej. Rywalizacja o dostęp do tych zasobów pomiędzy najbogatszymi państwami i korporacjami staje się coraz bardziej zacięta. Współczesny rynek ropy i gazu, przy cenach zbliżających się do 80 USD/boe, ponownie staje się rynkiem producenta. Dynamicznie zmieniająca się sytuacja polityczna, globalne i regionalne kryzysy, a także rosnący popyt na węglowodory powodują wzrost cen ropy i gazu od 3 lat. Ceny ropy osiągają rekordowe poziomy, trzykrotnie wyższe niż trzy lata temu. Analitycy rozważają scenariusz wzrostu cen ropy do 100-110 USD/boe, a rynki już uwzględniają taką możliwość.
Potencjalny konflikt w Iranie lub innym kraju bogatym w surowce energetyczne mógłby spowodować dalszy, nawet dwukrotny wzrost cen ropy naftowej (jak sugerowała wypowiedź ambasadora Arabii Saudyjskiej w USA w lipcu 2006 r.).
Podsumowując: Wysokie i rosnące ceny węglowodorów oraz globalne zapotrzebowanie na surowce energetyczne sprzyjają Gazpromowi i Rosji, która posiada największe zasoby surowców na świecie. Położenie złóż w Rosji, przy obecnym poziomie technologii, ułatwia dostęp do rynków światowych, zwłaszcza Europy, Ameryki Północnej i Azji Wschodniej. Rosja, dysponująca największymi zasobami węglowodorów i niewielkim udziałem w rynku (2,6%), dąży do jego zwiększenia, nie tracąc zasobów i kontroli nad sieciami przesyłowymi.
- Rynek Producenta
- Sytuacja na rynku, w której producenci surowców mają znaczącą przewagę nad odbiorcami, dyktując warunki cenowe i dostaw. Przykład: Obecny rynek ropy naftowej.
Rosja jako globalny gracz
Efekty gospodarcze wynikające z globalnej sytuacji rynkowej oraz polityki Rosji są niezaprzeczalne. Rezerwy walutowe Rosji na koniec 2005 roku wyniosły 170 mld USD, a do końca pierwszego półrocza 2006 roku wzrosły do 250 mld USD. Rosja spłaciła swoje zadłużenie wobec „klubu paryskiego” przed terminem i umarza długi innym krajom. Obecnie jest jednym z nielicznych państw bez zadłużenia.
Co istotne, od 30 lipca 2006 roku rubel jest w pełni wymienialną walutą, co powinno w przyszłości przyciągnąć inwestycje bezpośrednie i nowoczesne technologie do Rosji. Planowane uruchomienie giełdy ropy i gazu w Moskwie w 2006 roku dodatkowo wzmocni popyt na rubla, prowadząc do dalszego umocnienia rosyjskiej waluty. Umacniający się rubel ułatwia reformę energetyki i łagodzi jej potencjalne skutki społeczne.
Minister finansów Rosji, Aleksiej Kudrin, przewiduje, że rubel w najbliższych latach może stać się podstawową walutą transakcyjną na obszarze byłego Związku Sowieckiego, wypierając dolara amerykańskiego. Sprzedaż surowców energetycznych za ruble, a nie za dolary, skłoni banki centralne partnerów Rosji, takich jak Chiny i kraje UE, do trzymania części rezerw w rublach.
Dynamicznie rozwijające się gospodarki azjatyckie dążą do powtórzenia sukcesu UE i utworzenia wspólnego obszaru handlu ze wspólną walutą. Rosja doskonale wyczuwa potencjał rynków i koniunkturę, która może dać jej nowe impulsy wzrostu.
Wszystkie te czynniki przyczyniają się do dalszego umacniania gospodarki Rosji. Istnieje duża szansa, że Rosja przyspieszy reformy gospodarcze, zmniejszając energochłonność i wprowadzając mechanizmy rynkowe na szerszą skalę.
Dodaj komentarz