Widzialna Ręka Państwa: Rola Publicznych Inwestycji w Innowacje – CXO.pl

Wbrew powszechnemu przekonaniu o nieefektywności i biurokracji państwa, ekonomistka Mariana Mazzucato w swojej książce „Przedsiębiorcze państwo” przekonuje, że to właśnie aktywna rola państwa jest kluczowa dla innowacyjności i rozwoju gospodarczego. Publikacja, która zyskała uznanie na całym świecie, podważa neoliberalny dogmat o minimalnej roli państwa w gospodarce, ukazując państwo jako odważnego inwestora i katalizatora przełomowych innowacji.

Kluczowym argumentem autorki jest teza, iż innowacje nie są domeną wyłącznie sektora prywatnego. Wręcz przeciwnie, to _publiczne inwestycje często stanowią fundament dla późniejszego sukcesu komercyjnego. Mazzucato redefiniuje rolę państwa, przedstawiając je nie jako regulatora, a jako aktywnego uczestnika procesu innowacyjnego. Ta perspektywa ma istotne implikacje dla polityki gospodarczej, szczególnie w kontekście wyzwań współczesnej globalnej gospodarki.

Uwaga: Warto podkreślić, że książka Mazzucato wywołała szeroką debatę wśród ekonomistów i polityków, stając się punktem odniesienia w dyskusjach o przyszłości państwa i gospodarki. Jej tezy prowokują do ponownego przemyślenia utartych schematów i poszukiwania nowych modeli współpracy między sektorem publicznym i prywatnym.

Mazzucato argumentuje, że to ryzykowne inwestycje publiczne, a nie wyłącznie sektor prywatny, stanowią fundament innowacji. Przywołuje przykłady takich gigantów technologicznych jak Apple czy Google, których sukcesy opierają się na technologiach, takich jak Internet czy GPS, które powstały dzięki publicznemu finansowaniu. Autorka podkreśla, że sektor venture capital (VC) wkracza w późniejszej fazie, gdy ryzyko inwestycyjne jest już znacząco zredukowane przez wcześniejsze państwowe zaangażowanie.

Książka Mazzucato zyskała w Polsce dodatkowe znaczenie dzięki wstępowi napisanemu przez Mateusza Morawieckiego, ówczesnego wicepremiera. Tezy autorki idealnie wpisują się w koncepcję aktywnej polityki przemysłowej, promując ideę państwa jako animatora innowacji. Choć Polska znajduje się na innym etapie rozwoju niż kraje zachodnie, przykłady Chin czy Brazylii, które aktywnie inwestują w innowacyjne technologie, w tym zieloną energię, mogą stanowić inspirację dla polskich decydentów.

Polska, aspirując do roli innowacyjnej gospodarki, powinna uczyć się na doświadczeniach innych krajów, które skutecznie wykorzystały potencjał państwowych inwestycji. Nie chodzi o kopiowanie rozwiązań, ale o adaptację sprawdzonych modeli do polskich realiów i wyzwań rozwojowych. Kluczowym elementem jest budowanie silnych instytucji publicznych, zdolnych do efektywnego zarządzania środkami i wsparcia innowacyjnych przedsięwzięć.

Uwaga: Należy pamiętać, że aktywna polityka przemysłowa nie oznacza centralnego planowania czy nadmiernej ingerencji państwa w gospodarkę. Chodzi o strategiczne inwestycje w kluczowe obszary, tworzenie sprzyjających warunków dla rozwoju innowacji i współpraca z sektorem prywatnym.

Mazzucato krytykuje dominujący w mainstreamowej ekonomii podział na dynamiczny sektor prywatny i nieudolny sektor publiczny. Jej zdaniem, to błędne przekonanie doprowadziło do wielu nieporozumień, w tym do przypisywania kryzysu finansowego z 2007 roku długu publicznemu, a nie nadmiernemu zadłużeniu sektora prywatnego. Autorka podkreśla, że kluczowe jest nie samo ograniczanie deficytu budżetowego, lecz strategiczne inwestowanie środków publicznych, np. w badania i rozwój (B+R).

Ekonomistka zwraca uwagę na problem niedoceniania roli państwa w tworzeniu innowacji. Wspomina, że choć porażki państwowe są nagłaśniane, sukcesy pozostają często niezauważone. Algorytm Google, biotechnologia, czy innowacje w sektorze farmaceutycznym – to przykłady technologii, które powstały dzięki publicznemu finansowaniu, często na długo przed zaangażowaniem sektora VC.

Niedocenianie roli państwa w innowacjach prowadzi do niepełnego obrazu procesu innowacyjnego i może skutkować błędnymi decyzjami politycznymi. Ważne jest, aby docenić wkład państwa i uznać jego niezastąpioną rolę w kreowaniu przełomowych innowacji. Tylko wtedy można budować efektywną politykę innowacyjną, która wspiera rozwój gospodarczy i społeczny.

Uwaga: Pamiętajmy, że sukcesy państwa w innowacjach często pozostają w cieniu sukcesów sektora prywatnego, który komercjalizuje wyniki badań finansowanych ze środków publicznych. Ta niesprawiedliwość w postrzeganiu roli poszczególnych aktorów może zniechęcać państwo do dalszych inwestycji w B+R.

Mazzucato ostrzega przed niepokojącym zjawiskiem w relacjach między sektorem publicznym i prywatnym. Coraz częściej przypominają one pasożytnictwo, gdzie sektor prywatny czerpie korzyści z publicznych inwestycji w innowacje, minimalizując własne ryzyko i wkład w B+R. Przykład przemysłu farmaceutycznego, który korzysta z publicznych projektów badawczych, jednocześnie redukując własne inwestycje w B+R i skupiając się na marketingowej modyfikacji leków, jest tu szczególnie wymowny.

Koncepcja Mazzucato wpisuje się w nurt nowej teorii wzrostu, która podkreśla znaczenie innowacji i systemów innowacyjnych dla rozwoju gospodarczego. Konieczne jest współdziałanie państwa, uczelni i firm w procesie innowacyjnym. Ekonomistka porównuje Japonię i ZSRR, wskazując, że mimo wyższych nakładów na B+R w ZSRR, to Japonia odniosła sukces dzięki stworzeniu efektywnego systemu innowacyjnego, obejmującego współpracę sektora publicznego i prywatnego oraz transfer wiedzy i technologii.

System innowacyjny, według Mazzucato, jest kluczowym czynnikiem sukcesu innowacyjnego. Obejmuje on nie tylko nakłady na B+R, ale także jakość instytucji, współpracę między aktorami, transfer wiedzy i technologii, dostęp do kapitału i sprzyjające otoczenie regulacyjne. Budowa efektywnego systemu innowacyjnego jest wyzwaniem dla wielu krajów, w tym dla Polski.

Uwaga: Warto zauważyć, że nowa teoria wzrostu kładzie nacisk na jakość systemu innowacyjnego, a nie tylko na wysokość nakładów na B+R. Efektywny system innowacyjny potrafi generować więcej innowacji przy mniejszych nakładach, poprzez lepszą współpracę, transfer wiedzy i wykorzystanie synergii.

Mazzucato demistyfikuje szereg powszechnych przekonań dotyczących innowacji. Podważa mit o kluczowej roli sektora MŚP w innowacjach, wskazując na firmy szybko rosnące jako prawdziwych motorów wzrostu. Krytykuje również przecenianie roli patentów i sektora VC, który w jej ocenie unika ryzyka i wkracza dopiero na etapie komercjalizacji, po wcześniejszych inwestycjach publicznych. Podkreśla, że problemem Europy nie jest brak przepływu wiedzy, lecz niedostateczne inwestycje publiczne w B+R w porównaniu do USA.

Mity dotyczące innowacyjności często odwracają uwagę od kluczowej roli państwa i skutkują błędnymi decyzjami politycznymi. Ważne jest, aby obalić te mity i oprzeć politykę innowacyjną na rzetelnej wiedzy i dowodach. Tylko wtedy można budować efektywną strategię rozwoju innowacyjności, która przynosi korzyści gospodarcze i społeczne.

Uwaga: Należy pamiętać, że mity dotyczące innowacyjności są często propagowane przez grupy interesu, które chcą zminimalizować rolę państwa i maksymalizować swoje zyski>. Krytyczne myślenie i rzetelna analiza są kluczowe do odróżnienia faktów od fikcji w dyskusji o innowacjach.

Autorka przedstawia przykłady konkretnych amerykańskich inicjatyw rządowych, które ilustrują koncepcję „przedsiębiorczego państwa”. DARPA, program SBIR, wsparcie dla leków sierocych i Narodowa Inicjatywa na rzecz Nanotechnologii (NNI) to przykłady polityki przemysłowej, która nie tylko wspiera, ale aktywnie kreuje nowe rynki i technologie. Te inicjatywy pokazują, jak państwo może skutecznie angażować się w ryzykowne projekty badawcze i stymulować innowacje na skalę globalną.

Przykłady z USA potwierdzają, że państwo może być przedsiębiorcze i skutecznie wspierać innowacje. Inicjatywy takie jak DARPA czy SBIR są dowodem na to, że państwo może podejmować ryzyko, inwestować w przełomowe technologie i kreować nowe rynki. Te doświadczenia mogą być inspiracją dla innych krajów, w tym dla Polski.

Uwaga: Warto zauważyć, że sukces amerykańskich inicjatyw rządowych w obszarze innowacji nie jest przypadkowy. Wynika on z długoterminowej strategii państwa, wysokich nakładów na B+R i efektywnego systemu współpracy między sektorem publicznym i prywatnym.

Analizując sukces Apple, Mazzucato dowodzi, że nawet tak innowacyjna firma opiera swój rozwój na publicznie sfinansowanych technologiach. Internet, GPS, ekrany dotykowe – to tylko niektóre z przełomowych wynalazków, które umożliwiły powstanie iPoda, iPhone’a i iPada. Apple, choć genialny w integracji i komercjalizacji technologii, nie tworzy ich w próżni. Jego sukces jest możliwy dzięki wcześniejszym, często wieloletnim, inwestycjom państwa w badania i rozwój.

Sukces Apple jest ilustracją roli państwa w kreowaniu innowacji. Firma ta wykorzystała technologie opracowane dzięki publicznemu finansowaniu i stworzyła na ich podstawie przełomowe produkty. Apple jest przykładem firmy, która potrafi efektywnie komercjalizować wyniki badań finansowanych ze środków publicznych. Jego sukces nie byłby możliwy bez wkładu państwa.

Uwaga: Pamiętajmy, że sukces Apple nie umniejsza jego innowacyjności i przedsiębiorczości. Firma ta wykazała się geniuszem w integracji i komercjalizacji technologii. Jednak jego sukces opiera się na fundamentach stworzonych przez państwo. Ważne jest, aby docenić wkład obu aktorów w proces innowacyjny.

Mazzucato podkreśla, że w sektorze zielonych technologii kluczowa jest strategiczna rola państwa. Przykład USA, które zapoczątkowały rozwój energii wiatrowej i słonecznej, ale nie utrzymały wystarczającego wsparcia, pokazuje, że sektor VC jest zbyt niecierpliwy, aby sam sprostać wyzwaniom transformacji energetycznej. Przeciwnie, Chiny, z silną polityką państwa i bankami rozwoju, szybko stają się liderem w zielonych technologiach. Autorka konkluduje, że państwo musi aktywnie wyznaczać kierunek rozwoju i zapewniać długoterminowe finansowanie, od fazy badań i rozwoju, aż po masową produkcję.

Zielona rewolucja wymaga strategicznego zaangażowania państwa. Sektor prywatny, kierujący się krótkoterminowymi zyskami, nie jest w stanie sam sprostać wyzwaniom transformacji energetycznej. Państwo musi aktywnie kreować rynek dla zielonych technologii, inwestować w B+R, wspierać rozwój infrastruktury i regulować rynek. Tylko wtedy można osiągnąć cele klimatyczne i zbudować zrównoważoną gospodarkę.

Uwaga: Warto zrozumieć, że zielona rewolucja to nie tylko kwestia technologii, ale także zmiana modelu gospodarczego i społeczna transformacja. Państwo musi odgrywać kluczową rolę w tej transformacji, koordynując działania różnych aktorów i zapewniając sprawiedliwy i zrównoważony rozwój.

Na koniec Mazzucato stawia ważne pytanie o sprawiedliwy podział zysków z innowacji. Skoro państwo ponosi kluczowe ryzyko i koszty inwestycji innowacyjnych, powinno również mieć udział w zyskach, aby móc reinwestować je w dalszy rozwój. Autorka proponuje konkretne rozwiązania, takie jak opłaty licencyjne, udział w patentach czy warunkowe granty, które mogłyby zasilić narodowy fundusz innowacji. Podkreśla również rolę państwowych banków rozwoju, które z sukcesem działają w wielu krajach.

Sprawiedliwy podział zysków z innowacji jest kluczowy dla utrzymania długoterminowej innowacyjności. Jeśli sektor prywatny czerpie korzyści z publicznych inwestycji, państwo powinno mieć udział w tych zyskach, aby móc reinwestować je w dalszy rozwój innowacji. To model symbiozy, a nie pasożytnictwa, który powinien być promowany.

Uwaga: Warto rozważyć, że sprawiedliwy podział zysków z innowacji nie tylko wspiera dalszy rozwój innowacyjności, ale także zmniejsza nierówności społeczne. Zyski z innowacji powinny być dzielone bardziej sprawiedliwie, aby przynosiły korzyści całemu społeczeństwu, a nie tylko wąskiej grupie osób i firm.

Podsumowując, książka Mariany Mazzucato „Przedsiębiorcze państwo” to ważny głos w debacie o roli państwa w gospodarce opartej na wiedzy. Rewidując tradycyjne podejście, autorka przekonuje, że państwo nie jest tylko regulatorem, ale przede wszystkim aktywnym i niezbędnym aktorem w procesie innowacji i wzrostu gospodarczego. Konieczne jest docenienie i zrozumienie tej roli, aby budować konkurencyjną i innowacyjną gospodarkę przyszłości.

Przyszłość gospodarki zależy od innowacji. Innowacje są motorem wzrostu gospodarczego, źródłem nowych miejsc pracy i lepszego standardu życia. Państwo musi odgrywać kluczową rolę w kreowaniu innowacji, poprzez strategiczne inwestycje, wspieranie badań i rozwoju i budowanie efektywnego systemu innowacyjnego. Tylko wtedy Polska może stać się krajem innowacyjnym i konkurencyjnym na arenie międzynarodowej.