100 Dni Rządu Beaty Szydło: Królowa jest naga?
Minęło 100 dni od objęcia władzy przez rząd Beaty Szydło. To (relatywnie) krótki czas, ale wystarczający na pierwsze oceny i podsumowania. Jak rząd PiS – pierwszy w historii III RP rząd jednej partii – wpływa na Polskę? Jakie są ekonomiczne konsekwencje podjętych działań? Czy Polakom żyje się lepiej?
Kampania obietnic i diagnoza „Polski w ruinie”
W kampanii wyborczej PiS intensywnie promowało hasło „dobrej zmiany”
, diagnozując sytuację społeczno-ekonomiczną jako „Polskę w ruinie”
. Starano się zwalczyć narrację „zielonej wyspy”
lansowaną przez poprzednią koalicję PO–PSL. Ta strategia marketingowa okazała się skuteczna, a Polacy uwierzyli w scenariusz kryzysu. Nie było to trudne, ponieważ w wielu aspektach życia obywatele rzeczywiście doświadczają trudności.
| Polska Metropolitalna | Polska Powiatowa |
|---|---|
| Dynamiczny rozwój | Odstaje od tempa zmian |
| Tworzy enklawy dobrobytu | Boryka się z marginalizacją |
| — | Poczucie osamotnienia |
| Poziom życia wyższy | Poziom życia wyraźnie niższy |
Polska rzeczywistość jest rozwarstwiona: z jednej strony mamy dynamicznie rozwijającą się Polskę metropolitalną, tworzącą enklawy dobrobytu, z drugiej – Polskę powiatową, która odstaje od tempa zmian, borykając się z marginalizacją i poczuciem osamotnienia, gdzie poziom życia jest wyraźnie niższy.
Recepta gorsza od choroby?
Pojawia się jednak pytanie, czy proponowane przez nowy rząd „lekarstwo”
nie jest gorsze od zdiagnozowanej choroby. Czy obecna władza ma spójną wizję rozwoju Polski i skuteczny plan działania? Zamieszanie wokół Trybunału Konstytucyjnego, problemy z inicjatywami ustawodawczymi, wojny ideologiczne i kulturowe, a także zastępowanie bieżącej debaty dyskusjami historycznymi, sugerują, że odpowiedź na to pytanie jest negatywna.
„Obietnice wyborcze nie znalazły odzwierciedlenia w gotowych projektach ustaw.”
Okazało się, że obietnice wyborcze nie znalazły odzwierciedlenia w gotowych projektach ustaw. Wiele inicjatyw jest dopiero w fazie koncepcyjnej. Po raz kolejny w Polsce do władzy doszła ekipa, która wydaje się nieprzygotowana do sprawowania rządów.
Projekt 500+ – polityka demograficzna czy populizm?
Polska polityka demograficzna wymaga zdecydowanych działań. Wcześniej w tym obszarze działo się niewiele. Dane statystyczne i prognozy są alarmujące. Przewiduje się, że za 20 lat liczba urodzeń spadnie poniżej 160 tysięcy rocznie. W 2008 roku wskaźnik dzietności wynosił zaledwie 1,39 (1,28 w miastach i 1,47 na wsi). Współczynnik ten od 1997 roku utrzymuje się na poziomie niskiej dzietności, co oznacza, że jako społeczeństwo wymieramy. W 2014 roku osiągnął on poziom 1,29. Aby zapewnić zastępowalność pokoleń, wskaźnik dzietności powinien wynosić 2,1.
| Rok | Wskaźnik Dzietności |
|---|---|
| 2008 | 1.39 |
| 2014 | 1.29 |
| Poziom zastępowalności pokoleń | 2.1 |
Trudno krytykować intencje rządu w zakresie polityki prorodzinnej, jednak diabeł tkwi w szczegółach
, a dobre intencje nie zawsze przekładają się na pozytywne efekty.
Na wskaźnik urodzeń wpływa wiele czynników: poziom zamożności społeczeństwa, jakość edukacji i opieki zdrowotnej, poziom opieki społecznej, aktywność zawodowa kobiet, a także model kulturowy. Badania wskazują, że w związkach nieformalnych rodzi się mniej dzieci.
Potrzebny jest kompleksowy zestaw działań systemowych, a nie tylko pojedyncze kroki. Niski wskaźnik dzietności w Polsce wynika z dwóch głównych czynników: zmiany modelu kulturowego po 1989 roku oraz pauperyzacji społeczeństwa i braku stabilności życiowej. Kluczem do poprawy sytuacji demograficznej jest wzrost gospodarczy, budowa dobrobytu, nowoczesna ochrona zdrowia i edukacja, a przede wszystkim poprawa sytuacji na rynku pracy i zapewnienie stabilizacji życiowej.
Program „Rodzina 500 plus”
ma dwa mankamenty: jest niesprawiedliwy, gdyż w większości przypadków nie obejmuje pierwszego dziecka, i mało efektywny w stosunku do poniesionych nakładów finansowych. Większy nacisk kładzie się na utrwalenie obecnej struktury dzietności niż na jej zmianę. Rodziny z jednym dzieckiem mogą rozważyć drugie, ale czy rodziny z dwójką dzieci zdecydują się na trzecie, a z trójką na czwarte? Koszty wychowania i edukacji rosną lawinowo wraz z każdym kolejnym dzieckiem.
Program 500+ jest kosztowny i suboptymalny, a efekty mogą być niewspółmierne do wydatków budżetowych. Finansowanie programu wymaga wprowadzenia nowych podatków, co może spowolnić wzrost gospodarczy i obciążyć przedsiębiorców.
Lepszym rozwiązaniem byłby system dynamicznych dopłat do trojga dzieci, z gradacją świadczeń: np. 300 zł na pierwsze, 500 zł na drugie i 800 zł na trzecie dziecko. Taki system byłby droższy, ale znacznie skuteczniejszy, dzięki silniejszym bodźcom zachęcającym do posiadania większej liczby dzieci.
Podatki – system niesprawiedliwości
Polski system finansów publicznych i polityka fiskalna wymagają fundamentalnych reform. Złożone procedury podatkowe, niejasne przepisy i liczne możliwości optymalizacji podatkowej faworyzują sektor doradztwa podatkowego, pomagający unikać płacenia podatków. System podatkowy w Polsce jest rażąco niesprawiedliwy. Najbardziej obciążona jest praca, co nie sprzyja redystrybucji dochodów, a wpływy do budżetu są niższe niż mogłyby być.
| Grupa Społeczna | Możliwość Optymalizacji Podatkowej | |
|---|---|---|
| Mniej zamożni | Osoby fizyczne | Brak możliwości |
| Przedsiębiorcy MŚP | Ograniczone możliwości, szara strefa | |
| Zamożni | Korporacje i bogaci | Szerokie możliwości |
Paradoksalnie, podatki płacą głównie osoby mniej zamożne, których nie stać na usługi optymalizacji podatkowej. Bogatsi, korzystając z pomocy kancelarii prawnych i biur rachunkowych, legalnie unikają płacenia podatków. Przedsiębiorcy, których nie stać na optymalizację, uciekają do szarej strefy.
Powszechne jest wyłudzanie zwrotu podatku VAT poprzez tworzenie fikcyjnych transakcji i fałszywych faktur, szczególnie w obrocie stalą.
Rząd PiS nie zapowiedział gruntownej reformy podatkowej, skupiając się na uszczelnieniu poboru VAT. To ambitny cel, ale mało realny. Beata Szydło, jeszcze jako kandydatka na premiera, obiecywała 70 mld zł dodatkowych wpływów z VAT. Żaden kraj UE nie osiągnął takiego sukcesu. Portugalia, najbardziej zdeterminowana w walce z wyłudzeniami VAT, zyskała 10 mld zł. Obietnice PiS są naiwne i nierealistyczne.
Tymczasem wprowadzane są nowe daniny: podatek bankowy i obrotowy, które mogą negatywnie wpłynąć na gospodarkę, obniżając atrakcyjność inwestycyjną Polski i ograniczając akcję kredytową. Koszty tych podatków zostaną przerzucone na klientów, uderzając w zwykłych obywateli. Podatek obrotowy jest cenotwórczy, co oznacza, że jego koszt ponoszą konsumenci.
Doświadczenia wielu krajów i teoria ekonomii pokazują, że podnoszenie podatków i wprowadzanie nowych obciążeń niekoniecznie zwiększa dochody budżetowe. Krzywa Laffera ilustruje, że wzrost stawek podatkowych może prowadzić do spadku wpływów budżetowych. Przykład USA z lat 80. XX wieku pokazuje, że obniżanie stawek podatkowych może przynieść efekt redystrybucyjny.
Działania PiS w sferze podatków idą w przeciwnym kierunku niż pożądany.
Reindustrializacja – powrót państwa do gospodarki?
Polski wzrost gospodarczy, nawet wysoki, jest słabo odczuwalny dla obywateli. Wynika to z nadmiernego wpływu państwa na gospodarkę: biurokracji, nierentownych spółek skarbu państwa, deficytu budżetowego i długu publicznego. Te czynniki sztucznie zawyżają PKB, który nie przekłada się na wzrost poziomu życia i redystrybucję bogactwa.
- Reindustrializacja
- Program rządowy, mający na celu zwiększenie roli państwa w gospodarce, promowany przez wicepremiera Mateusza Morawieckiego. Może prowadzić do zniekształcenia realnych procesów gospodarczych.
Rządowy program reindustrializacji, promowany przez wicepremiera Mateusza Morawieckiego, jeszcze bardziej zwiększy rolę państwa w gospodarce, podnosząc udział wydatków budżetowych w PKB, co może zniekształcać obraz realnych procesów gospodarczych. Inwestycje państwowe nigdy nie dorównają efektywności inwestycjom prywatnym, które napędzają innowacje i tworzą miejsca pracy.
Zadaniem państwa powinno być tworzenie warunków dla dynamicznej działalności gospodarczej sektora prywatnego.
Reindustrializacja niesie ze sobą ryzyko korupcji, klientelizmu i marnotrawstwa, które są nieodłącznie związane z nadmiernym udziałem państwa w gospodarce. Rozszerzanie obecności państwa w gospodarce zwiększa obszar dla tych negatywnych zjawisk. Podmioty prywatne zawsze będą bardziej konkurencyjne i efektywne w gospodarowaniu pieniędzmi niż państwowe.
Minimalna stawka godzinowa – utopia czy realne wsparcie?
Dlaczego w Polsce występuje bezrobocie i niskie płace? Jednym z czynników jest sztywny kodeks pracy, ograniczający dynamikę rynku pracy. Umowy cywilnoprawne były sposobem na obejście tych regulacji, co przyczyniło się do spadku bezrobocia i relatywnie dobrego przejścia Polski przez kryzys w latach 2008–2012.
| Czynniki Negatywne | Konsekwencje | Potencjalne Rozwiązania |
|---|---|---|
| Sztywny kodeks pracy | Ogranicza dynamikę rynku pracy | Elastyczny kodeks pracy |
| Wysokie obciążenia podatkowe pracy | Niskie płace | Obniżenie kosztów pracy |
| Biurokracja | Spowalnia rozwój gospodarczy | Redukcja biurokracji |
Po drugie, praca w Polsce jest zbyt mocno obciążona podatkami i innymi daninami. Pracodawcy nie mogą oferować wysokich płac, ponieważ muszą odprowadzać znaczną część środków do budżetu państwa.
To z kolei wpływa na niski entuzjazm i motywację pracowników.
Logiczne jest, że zmniejszenie biurokracji i obniżenie podatków doprowadzi do ograniczenia bezrobocia, wzrostu płac i, paradoksalnie, zwiększenia dochodów budżetowych poprzez rozszerzenie bazy podatkowej. Dobrobyt rozwija się tam, gdzie panuje wolność gospodarcza. Podwyższenie płac nie da się osiągnąć dekretami. Może to zrobić jedynie wolny rynek. Im większa wolność gospodarcza i mniejszy udział państwa w gospodarce, tym niższe bezrobocie i wyższe płace.
Rząd Beaty Szydło, wprowadzając minimalną stawkę godzinową, może spowodować wzrost bezrobocia, problemy na rynku pracy i ucieczkę przedsiębiorców do szarej strefy. Efekt może być odwrotny do zamierzonego i uderzyć w budżet państwa poprzez zmniejszenie dochodów i wzrost wydatków na zasiłki.
Jedynie elastyczny kodeks pracy i radykalne obniżenie kosztów pracy mogą doprowadzić do realnego wzrostu płac. Żadne inne polityczne działania nie przyniosą trwałej poprawy.
Emerytury – system na skraju przepaści?
Polski budżet nie wytrzyma obniżenia wieku emerytalnego do 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet, czyli powrotu do stanu sprzed 2012 roku. Wynika to z negatywnych trendów demograficznych. W 2001 roku było 5,6 mln osób nieaktywnych zawodowo, a prognozy na 2030 rok mówią o 4 mln więcej. W 2008 roku na 100 pracujących przypadało 41 emerytów, a w 2060 roku ten stosunek zmieni się na 100 do 91. System emerytalny może się załamać nawet przy utrzymaniu obecnych progów emerytalnych.
| Rok | Osoby nieaktywne zawodowo (mln) | Stosunek Emerytów do Pracujących (na 100 pracujących) |
|---|---|---|
| 2001 | 5.6 | — |
| 2008 | — | 41 |
| 2030 (prognoza) | ~9.6 | — |
| 2060 (prognoza) | — | 91 |
Kto ma pracować na przyszłych emerytów? Pole manewru jest bardzo ograniczone, jeśli w ogóle istnieje.
Racjonalnym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie równej dla wszystkich emerytury obywatelskiej na minimalnym poziomie, z możliwością jej zwiększania w nieobowiązkowych filarach dla osób chcących dłużej pracować i płacić dodatkowe składki. Tak skonstruowany system emerytalny zwiększyłby skłonność do oszczędzania i pomógłby uratować budżet państwa. Jest to jedyna droga do stabilności systemu w obliczu wyzwań demograficznych.
Egzamin dojrzałości…
Po studniówce przychodzi matura, czyli egzamin dojrzałości. Podobnie będzie z rządem Beaty Szydło, którego dokonania zostaną zweryfikowane. Już teraz widać, że rząd stał się ofiarą własnych demagogicznych obietnic wyborczych, zgłaszając konkretne, ale mało realistyczne postulaty, które teraz musi realizować, aby nie stracić zaufania wyborców.
- Ekonomiczny realizm i pragmatyzm – rezygnacja z obietnic wyborczych w imię interesu państwa (ryzykując utratę poparcia).
- Partyjniactwo – realizacja interesów partyjnych kosztem państwa.
- „Igrzyska” – zastępowanie problemów gospodarczych wojnami kulturowymi i sporami ideologicznymi.
Rząd ma do wyboru trzy drogi: ekonomiczny realizm i pragmatyzm, rezygnując z obietnic wyborczych w imię interesu państwa (ryzykując utratę poparcia); partyjniactwo, czyli realizację interesów partyjnych kosztem państwa; lub trzecią drogę – zastępowanie problemów gospodarczych „igrzyskami”
, wojnami kulturowymi i sporami ideologicznymi.
Wybór jednej z tych dróg będzie egzaminem dojrzałości. W gospodarce kluczowa jest powaga i wiarygodność. Rząd Beaty Szydło, podczas pierwszych 100 dni, zdaje się te wartości roztrwonił. Awantura wokół Trybunału Konstytucyjnego osłabiła wizerunek Polski jako przewidywalnego partnera w oczach międzynarodowej opinii publicznej, podważając zaufanie do kraju. Brak przewidywalności ma negatywny wpływ na gospodarkę, szczególnie w dobie globalizacji.
Dodatkowo, rząd wydaje się nieprzygotowany do rządzenia, bez gotowych projektów ustaw i odpowiednich kadr. Działaniom rządu towarzyszy chaos i niekompetencja.
Po raz kolejny potwierdziło się powiedzenie: „król jest nagi”
.
Podsumowanie
Analiza 100 dni rządu Beaty Szydło ujawnia mieszane uczucia. Z jednej strony dostrzegamy ambicje i chęć zmian, z drugiej – brak przygotowania i spójnej wizji. Kluczowe wyzwania, takie jak polityka demograficzna, reforma podatkowa i system emerytalny, wymagają przemyślanych i odważnych decyzji. Czy rząd sprosta temu egzaminowi dojrzałości? Czas pokaże.
Dodaj komentarz