Spółka kapitałowa non-profit: Elastyczna forma działalności społecznej

W świadomości wielu Polaków, fundacje i stowarzyszenia są synonimem organizacji non-profit. Eksperci ekonomii społecznej wskazują również na spółdzielnie socjalne, zakłady aktywności zawodowej oraz centra integracji społecznej. Jednak, zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, spółki kapitałowe – spółka akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – mogą być tworzone także w celach innych niż zarobkowe, w tym w celach społecznych. Te podmioty określa się mianem spółek non-profit, choć nie jest to formalnie uregulowana forma prawna, lecz wykształcona praktyka.

Uwaga: Szacuje się, że w Polsce działa kilkadziesiąt aktywnych spółek non-profit, a ich popularność rośnie. Głównym powodem jest elastyczność i prostota spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która dominuje wśród spółek non-profit. Warto podkreślić, że ta forma prawna, choć mniej tradycyjna w sektorze non-profit, zyskuje na znaczeniu dzięki swojej adaptacyjności do różnorodnych modeli działalności społecznej.

Kodeks spółek handlowych umożliwia zakładanie spółek kapitałowych (akcyjnych i z o.o.) nie tylko w celach zarobkowych, ale i społecznych. To otwiera drogę dla spółek non-profit, które mogą realizować misję społeczną z wykorzystaniem mechanizmów biznesowych. Ta synergia pozwala na efektywniejsze łączenie celów społecznych z zasadami rynkowej efektywności.

Jedną z wad spółek non-profit jest ^{opodatkowanie} ich zysków. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy jedynym udziałowcem jest stowarzyszenie, którego statutowe cele kwalifikują się do zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych, a zysk spółki jest przeznaczony na te cele statutowe i przekazany stowarzyszeniu. To specyficzne uregulowanie podatkowe wymaga szczegółowej analizy w kontekście konkretnego modelu działalności.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością o profilu non-profit może uzyskać status organizacji pożytku publicznego (OPP) zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Warunkiem jest przeznaczanie dochodów na działalność statutową (pożytku publicznego), brak nastawienia na zysk i zakaz dzielenia zysków między wspólników, pracowników czy członków organów zarządzających. Te wymogi podkreślają non-profitowy charakter tego typu podmiotów, pomimo ich kapitałowej formy prawnej.

Status OPP przynosi szereg korzyści, w tym możliwość otrzymywania 1% podatku od osób fizycznych. W takim przypadku działalność gospodarcza (zarobkowa, z zyskiem przeznaczonym na cele społeczne) może być jedynie uzupełnieniem działalności pożytku publicznego. Spółka OPP korzysta także ze zwolnień z podatku dochodowego od osób prawnych, podatku od nieruchomości, PCC, opłaty skarbowej i sądowych w zakresie działalności pożytku publicznego. Dodatkowo, OPP mogą nabywać nieruchomości od samorządów i Skarbu Państwa na preferencyjnych warunkach.

Prowadzenie działalności społecznej poprzez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością jawi się jako interesująca alternatywa dla tradycyjnych form – stowarzyszeń i fundacji. Spółka z o.o. oferuje większą swobodę w organizacji działania, definiowaniu organów, ich kompetencji, podziale ról i powoływaniu organów nadzorczych. Ułatwia również przekształcenia kapitałowe i osobowe. Forma ta zyskuje popularność wśród małych klubów sportowych.

Podkreślenie: Dla średnich i dużych przedsiębiorstw, realizujących strategię społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR), spółka z o.o. non-profit może być efektywnym narzędziem wspierania inicjatyw społecznych. Choć fundacja jest bardziej rozpoznawalna w kontekście działalności społecznej, spółka non-profit, przełamując bariery świadomości społeczeństwa, może oferować istotne przewagi. Polskie fundacje i stowarzyszenia często zmagają się z lukami prawnymi, a orzecznictwo bywa niejednolite.

Aby zwiększyć rozpoznawalność i zaufanie do spółek non-profit, warto rozważyć umieszczenie w nazwie firmy określenia „non-profit”. To ułatwi identyfikację celów, dla których spółka została powołana. Takie działanie komunikacyjne ma strategiczne znaczenie dla budowania transparentności i wiarygodności w oczach interesariuszy.

Czy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością non-profit stanie się równie popularna jak fundacje i stowarzyszenia w sektorze społecznym? To pytanie pozostaje otwarte. Obecnie formy prawne stowarzyszeń i fundacji są mocno zakorzenione w świadomości Polaków jako organizacje działające na rzecz dobra społecznego, a nie zysku. Spółki kapitałowe kojarzą się z działalnością stricte biznesową. Jednak osoby odpowiedzialne za realizację misji CSR lub działalność społeczną powinny dokładnie przeanalizować zalety i wady spółki z o.o. non-profit i rozważyć jej utworzenie.

Podsumowując, spółka kapitałowa non-profit to obiecująca i elastyczna forma działalności społecznej, która może skutecznie konkurować z tradycyjnymi rozwiązaniami. Jej adaptacyjność i mechanizmy biznesowe stanowią klucz do nowoczesnego i efektywnego sektora non-profit w Polsce.

Spółka non-profit

Spółka kapitałowa (akcyjna lub z o.o.) utworzona w celu innym niż zarobkowy, realizująca cele społeczne, z zyskiem przeznaczonym na działalność statutową. Przykładem może być spółka prowadząca działalność edukacyjną lub kulturalną.

OPP

Organizacja non-profit posiadająca specjalny status prawny, uprawniający m.in. do otrzymywania 1% podatku dochodowego. Status OPP może uzyskać zarówno fundacja, stowarzyszenie, jak i spółka non-profit.